Kim jestemy i co robimy? 

Centrum Jzyka Szkockiego zostao zaoone w 1993 roku i jest jedyn niezwizan z wydawnictwem naukowym organizacj majc na celu przekazywanie informacji dotyczcych jzyka szkockiego oraz zachcanie do jego uywania. Centrum Jzyka Szkockiego, które  utrzymywane jest z dotacji Rzdu Szkocji, znajduje si w miejscowoci Perth i dostarcza informacji w postaci elektronicznej na temat jzyka szkockiego oraz zwizanej z nim kultury. 

Czym waciwie jest jzyk szkocki?   

Podczas Pastwa pobytu w Szkocji spotkali si Pastwo zapewne z terminem ‘jzyk szkocki’. Szkocki wywodzi si z jzyka germaskiego i uywany jest w niegórzystych (tzw. Lowlands) partiach Szkocji. Jest on bardzo blisko spokrewniony z angielskim, w ten sam sposób jak holenderski jest spokrewniony z niemieckim, duski z norweskim, czy gaelicki szkocki z irlandzkim. Jzyk szkocki nie powinien by mylony z jzykiem gaelickim szkockim, który jest jzykiem celtyckim (q-celtycki) uywanym w pónocno-zachodniej czci Szkocji i na Hebrydach Zewntrznych. Wielu odwiedzajcych Szkocj jest zatem zaintrygowanych jzykiem który sysz. Wie si to z faktem, e wielu Szkotów posuguje si jzykiem szkockim lub mieszank jzyka angielskiego i szkockiego. Jednym z najbardziej znanych poetów posugujcych si tym jzykiem by Robert Burns (1759-1796). 

Historia jzyka szkockiego 

We wczesnym redniowieczu, grupa germaskich osadników z obecnych terenów Niemiec, Holandii i Danii osiada na wyspie Brytanii. Ich jzykiem bya mieszanka anglo-fryzyjskich dialektów, z których powsta jzyk staroangielski. Na przestrzeni wieków jzyk staroangielski rozwija si niezalenie w Szkocji, stajc si w kocu wanym medium komunikacji za czasów panowania króla Roberta II (1371-1390). Pierwsze wzmianki o zwrocie ‘jzyk szkocki’ pojawiy si w 1494 roku, a sam jzyk szkocki sta si wkrótce oficjalnym jzykiem Królestwa Szkockiego oraz jzykiem bogatej literatury szkockiej. Jednake w 1603 roku, król Szkocji Jakub VI zosta ukoronowany na króla Anglii. Zapocztkowao to take uni personaln Anglii ze Szkocj. W zwizku ze wstpieniem króla Jakuba VI na tron angielski, jzyk szkocki zacz traci królewskie poparcie. Pomimo tego, by on uywany na dworze królewskim do 1707 roku, gdy powstao Zjednoczne Królestwo Wielkiej Brytanii. Wtedy angielski sta si oficjalnym jzykiem urzdowym, a szkocki zosta relegowany do statusu prowincjonalnego dialektu. Szkocka klasa rzdzca zaprzestaa póniej uywania szkockiego na rzecz angielskiego, za od XIX wieku, zniechcano Szkotów do uywania szkockiego oraz karano za jego uycie w szkoach. Poniewa szkocki jest spokrewniony z angielskim, dosy czsto uwaano go za le wymawiany angielski. Jednake w latach 70. XX wieku, róne grupy rozpoczy kampani majc poprawi pozycj jzyka szkockiego oraz zapewni wsparcie dla jego uytkowników. 

Uytkownicy i pozycja jzyka szkockiego 

Nie kady w Szkocji mówi jzykiem szkockim. W 1996 roku, General Register Office w Szkocji oceni, e szkockim posuguje sie ok. 1.5 miliona lub 30% szkockiej populacji, za tych którzy rozumiej szkocki jest wicej. Mona wyróni pi gównych dialektów jzyka szkockiego: 1) dialekt Orkadów i Szetlandów; 2) pónocny; 3) centralny, obejmujcy Edynburg i Glasgow; 4) poudniowy; oraz 5) ulsterski, obejmujcy Irlandi Pónocn. Szkocki jest znany pod innymi nazwami: ‘dorycki’, ‘lallans’, ‘Scotch’, ‘Glesca’ oraz ‘szetlandzki’. Jest on take uwaany za jzyk mniejszociowy w Szkocji, Wielkiej Brytanii oraz kontynecie europejskim poprzez zapis w czci drugiej  European Charter for Regional or Minority Languages, ratyfikowanego w 2001 roku przez rzd Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Pónocnej w imieniu Szkocji. Z uwagii, e Szkoci byli zniechcani do uywania szkockiego, jest mao prawdopodobne by Pastwo usyszeli go w oficjalnych sytuacjach. Jednake, Szkocki Parlament zezwala na uywanie szkockiego w przemówieniach. W 2008 roku, Szkocki Rzd zleci zbadanie, jakie wsparcie ma by potrzebne dla jzyka, uwzgldniajc pytanie dotyczce kompetencji w jzyku szkockim w spisie ludnoci w 2011 roku. Jednake, pomimo wysików, dla wikszoci ludnoci Szkocji, szkocki pozostaje jzykiem uywanym w sytuacjach nieformalnych. 

Tlumaczenie: Wojtek Gardela

Midzynarodowy kod identyfikacyjny dla jzyka szkockiego w midzynarodowym standardzie ISO 639 to SCO. 

Przykady jzyka szkockiego